VĂN HÓA ỨNG XỬ TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG – GÓC NHÌN PHÁP LÝ VÀ NHÂN VĂN
1. Mạng xã hội – nơi thể hiện cá tính, nhưng cũng là không gian công cộng
Ngày nay, mạng xã hội không chỉ là nơi chia sẻ thông tin, mà còn là “ngôi nhà thứ hai” của hàng triệu người Việt. Mỗi bài đăng, mỗi bình luận hay dòng trạng thái đều phản ánh nhận thức, nhân cách và trình độ văn hóa của người sử dụng.
Tuy nhiên, không ít người quên rằng mạng xã hội là không gian công cộng đặc biệt, nơi mọi hành vi – từ lời nói, hình ảnh, đến việc chia sẻ thông tin sai lệch – đều có thể bị pháp luật điều chỉnh.
Pháp luật Việt Nam đã có nhiều quy định rõ ràng về ứng xử trên mạng, tiêu biểu là:
-
Luật An ninh mạng 2018 quy định nghiêm cấm hành vi xuyên tạc, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm người khác, hoặc tung tin sai sự thật.
-
Nghị định 15/2020/NĐ-CP (sửa đổi bổ sung năm 2022) quy định phạt từ 10 đến 30 triệu đồng với hành vi xúc phạm danh dự, uy tín của tổ chức, cá nhân trên mạng.
-
Bộ luật Hình sự 2015, Điều 155 và 156, có thể xử lý hình sự người dùng mạng phạm tội làm nhục người khác hoặc vu khống.
Nói cách khác, “nói cho sướng miệng” trên mạng có thể phải trả giá bằng danh dự, tiền bạc, thậm chí là tự do.
2. Vì sao người giàu và nổi tiếng dễ bị ghét trên mạng xã hội?
Một nghịch lý phổ biến: càng giàu, càng nổi tiếng – càng dễ bị ghét. Ở góc độ xã hội học và pháp lý, có thể lý giải hiện tượng này từ ba góc nhìn:
(1) Sự khoe khoang quá đà và tâm lý phản cảm
Người thành công có quyền tự hào về thành quả của mình, nhưng khi việc khoe của, khoe thân, hay nói lời miệt thị người khác trở nên quá lố và lặp lại, nó dễ chạm đến giới hạn chịu đựng của cộng đồng.
Trong xã hội Việt Nam vốn đề cao sự khiêm nhường và tinh thần tương thân tương ái, hành vi phô trương thường bị nhìn nhận là thiếu văn hóa, phản cảm, dẫn đến làn sóng chỉ trích.
(2) Ảnh hưởng của hiệu ứng tâm lý đám đông
Trên mạng xã hội, một bình luận tiêu cực có thể lan truyền nhanh hơn hàng nghìn lời khen. Cộng đồng mạng dễ bị cuốn vào “hiệu ứng bầy đàn” – nơi người ta ghét không cần lý do, chỉ cần “nhiều người khác cũng đang ghét”.
Sự nổi tiếng, thay vì là vinh quang, lại biến người đó thành “mục tiêu công kích” – chỉ cần sơ sẩy trong lời nói hay hành vi, là lập tức bị “ném đá”.
(3) Thiếu ý thức pháp lý và văn hóa của người sử dụng mạng
Không ít người nổi tiếng vô tình (hoặc cố ý) xúc phạm người khác, sử dụng lời lẽ phân biệt, mỉa mai, coi thường người nghèo, người lao động… Những phát ngôn đó không chỉ vi phạm đạo đức ứng xử, mà còn có thể vi phạm pháp luật về bảo vệ danh dự, nhân phẩm và quyền con người.
3. Văn hóa ứng xử số – không chỉ là “đừng làm điều xấu”, mà là “hãy làm điều đúng”
Một xã hội văn minh không chỉ dừng ở việc tránh sai phạm, mà phải hướng đến xây dựng hành vi đẹp:
-
Tôn trọng người khác, dù khác biệt quan điểm.
-
Kiểm chứng thông tin trước khi chia sẻ, không “vô tình” tiếp tay cho tin giả.
-
Phát ngôn có trách nhiệm – vì mỗi dòng chữ trên mạng đều có thể ảnh hưởng đến danh dự, sự nghiệp hoặc cả cuộc đời một con người.
-
Giữ sự khiêm nhường – bởi thành công thật sự không cần phô trương, mà được thể hiện qua giá trị và cách ứng xử.
4. Góc nhìn của Luật sư – pháp luật và đạo đức phải song hành
Ở góc độ pháp lý, việc xử phạt các hành vi xúc phạm, bôi nhọ, hoặc “khoe của phản cảm” trên mạng không chỉ nhằm răn đe, mà còn hướng đến giáo dục ý thức công dân số.
Một người có tri thức, có địa vị, càng phải hiểu rằng: sự tự do ngôn luận không đồng nghĩa với quyền xúc phạm.
Pháp luật bảo vệ quyền nói, nhưng cũng bảo vệ quyền được tôn trọng của người khác.
Là người hành nghề luật, tôi luôn tin rằng:
“Ứng xử có văn hóa trên mạng chính là biểu hiện của trí tuệ, nhân cách và lòng tự trọng.”
Liên hệ tư vấn pháp lý
Nếu bạn hoặc doanh nghiệp của bạn gặp vấn đề liên quan đến xử lý vi phạm trên mạng xã hội, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, vu khống, bôi nhọ uy tín, hãy liên hệ:
Luật sư Trần Thị Hiền – Giám đốc Công ty Luật TNHH Hiền Phúc Hà Nội;
📍 Địa chỉ VPGD: P428-VP3, Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hà Nội;
📞 Hotline: 0962.282.418;
🌐 Website: hienphuclaw.com;
📧 Email: hienphuchn@gmail.com.