QUY ĐỊNH TẠI ĐIỀU 9 BỘ LUẬT HÌNH SỰ 2015 VỀ PHÂN LOẠI TỘI PHẠM
1. Cơ sở pháp lý
Điều 9 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định:
Điều 9. Phân loại tội phạm
Căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, tội phạm được phân thành bốn loại sau đây:
a) Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội đó là đến 03 năm tù;
b) Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội đó là trên 03 năm đến 07 năm tù;
c) Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại rất lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội đó là trên 07 năm đến 15 năm tù;
d) Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội đó là trên 15 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.
2. Mục đích và ý nghĩa của việc phân loại tội phạm
Việc phân loại tội phạm không chỉ mang tính kỹ thuật lập pháp mà còn có ý nghĩa quyết định trong toàn bộ quá trình tố tụng hình sự và thi hành án hình sự.
Cụ thể:
-
Thứ nhất, đây là căn cứ để xác định thẩm quyền điều tra, truy tố, xét xử.
Thứ hai, việc phân loại tội phạm là căn cứ để áp dụng biện pháp ngăn chặn, như tạm giam, bảo lĩnh, cấm đi khỏi nơi cư trú… Người phạm tội ít nghiêm trọng hoặc có nhân thân tốt thường được xem xét áp dụng biện pháp thay thế tạm giam. -
Thứ ba, nó ảnh hưởng trực tiếp đến chính sách hình phạt và tái hòa nhập xã hội, bao gồm: thời hạn xóa án tích, điều kiện hưởng án treo, giảm án, đặc xá, tha tù trước thời hạn…
-
Thứ tư, phân loại tội phạm giúp xác định rõ mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi, qua đó phản ánh chính sách hình sự nhân đạo – nghiêm trị có chọn lọc của Nhà nước.
3. Bình luận dưới góc độ thực tiễn áp dụng
Trong thực tiễn hành nghề, tôi nhận thấy rằng việc hiểu và vận dụng Điều 9 BLHS có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp của người bị buộc tội.
Ví dụ:
-
Một hành vi “trộm cắp tài sản” trị giá dưới 50 triệu đồng, không có tình tiết tăng nặng, thuộc tội ít nghiêm trọng (khung 1 Điều 173 BLHS – cao nhất 3 năm tù).
➤ Người phạm tội có thể được xem xét án treo, miễn hình phạt, hoặc xử lý hành chính nếu chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự. -
Ngược lại, nếu tài sản bị trộm trên 50 triệu đồng, khung hình phạt tăng lên đến 07 năm tù, tức đã trở thành tội nghiêm trọng, kéo theo thẩm quyền và mức độ xử lý hoàn toàn khác.
Từ sự phân loại này, một sai sót nhỏ trong việc định giá tài sản hoặc xác định khung hình phạt cũng có thể làm thay đổi bản chất vụ án – từ tội ít nghiêm trọng sang nghiêm trọng hoặc ngược lại.
4. Nhận xét về kỹ thuật lập pháp và thực tiễn xét xử
Quy định tại Điều 9 thể hiện kỹ thuật lập pháp tiến bộ, mang tính logic và khoa học, tạo hành lang pháp lý thống nhất trong toàn hệ thống pháp luật hình sự.
Tuy nhiên, qua thực tiễn xét xử, có một số điểm cần bàn luận:
-
Thứ nhất, ranh giới giữa các loại tội phạm đôi khi chưa được xác định rõ khi nhiều điều luật có khung hình phạt “vượt ngưỡng” 3 năm, 7 năm hoặc 15 năm, khiến việc xác định loại tội phạm bị chồng lấn.
-
Thứ hai, mức độ nguy hiểm “ít nghiêm trọng – nghiêm trọng – rất nghiêm trọng – đặc biệt nghiêm trọng” chủ yếu dựa trên khung hình phạt chứ không dựa vào hậu quả thực tế, dẫn đến một số trường hợp định tội thiếu linh hoạt.
-
Thứ ba, trong nhiều vụ án người chưa thành niên phạm tội, cơ quan tiến hành tố tụng chưa mạnh dạn áp dụng tinh thần nhân đạo của Điều 9 và Điều 91 BLHS, mà vẫn lựa chọn hình phạt tù, làm giảm ý nghĩa giáo dục – phòng ngừa của luật hình sự.
5. Kết luận – Quan điểm của Luật sư
Theo quan điểm của tôi, Điều 9 Bộ luật Hình sự 2015 là một trong những “trục xương sống” của chính sách hình sự Việt Nam, thể hiện sự phân hóa tội phạm dựa trên mức độ nguy hiểm, hậu quả và nhân thân người phạm tội, hướng tới một nền tư pháp nhân văn, công bằng, nhưng vẫn nghiêm minh.
Việc hiểu đúng và áp dụng linh hoạt Điều 9 không chỉ giúp đảm bảo quyền lợi của người bị buộc tội, mà còn góp phần nâng cao chất lượng tranh tụng, hạn chế oan sai và bảo đảm công lý thực chất.
📞 Liên hệ tư vấn pháp lý
Luật sư Trần Thị Hiền – Giám đốc Công ty Luật TNHH Hiền Phúc
📍 Địa chỉ giao dịch: P428-VP3, Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hà Nội
📞 Hotline: 0962 282 418
✉️ Email: hienphuchn@gmail.com
