I. ĐỊNH NGHĨA, PHÂN LOẠI, NHẬN BIẾT:
1. Định nghĩa:
“Bắt cóc online” (hay bắt cóc ảo, virtual kidnapping) là hành vi lừa đảo công nghệ cao, trong đó đối tượng phạm tội giả mạo một vụ bắt cóc người thật nhằm đe dọa, thao túng tâm lý nạn nhân hoặc người thân nạn nhân để chiếm đoạt tài sản hoặc thực hiện hành vi theo ý muốn của chúng. Thực tế không có ai bị giam giữ hoặc bắt cóc, nhưng kẻ phạm tội dựng lên kịch bản bắt cóc bằng công nghệ, thông tin cá nhân, giọng nói, hình ảnh hoặc video giả mạo để làm cho nạn nhân và người thân tin rằng vụ bắt cóc là thật.
Thực tế không có ai bị bắt cóc trong các vụ “bắt cóc online” (Ảnh minh họa)
2. Hai dạng phổ biến của bắt cóc online
a, Giả mạo bắt cóc người thân để tống tiền
Đối tượng sẽ gọi điện, nhắn tin hoặc gửi video, hình ảnh giả mạo cảnh người thân bị bắt cóc rồi yêu cầu nạn nhân chuyển tiền để “chuộc người”. Chúng tạo tình huống gấp gáp nhằm khiến người nhận tin không kịp kiểm tra thực hư.
Kẻ gian thường sử dụng công nghệ AI để giả giọng, kết hợp với ảnh và thông tin cá nhân thật thu thập từ mạng xã hội, khiến tình huống trông rất thuyết phục và dễ khiến người nhà tin rằng người thân đang gặp nguy hiểm thật sự.
Trong hoảng loạn và lo sợ, nạn nhân, thường là cha mẹ, người thân hoặc bạn bè, nhanh chóng chuyển tiền theo yêu cầu. Chỉ đến khi liên lạc được với người bị cho là “bị bắt cóc”, họ mới phát hiện rằng mọi chuyện đều là dựng lên.
b, Thao túng tâm lý để “nạn nhân tự bắt cóc mình”
Hình thức này đặc biệt nguy hiểm, bởi kẻ gian liên lạc trực tiếp với nạn nhân và thường nhắm vào nhóm người trẻ, du học sinh hoặc học sinh, những đối tượng dễ bị tác động tâm lý hơn.
Chúng đe dọa rằng nạn nhân đang phạm tội, bị truy nã hoặc đang bị theo dõi, khiến nạn nhân hoảng sợ buộc phải cắt liên lạc với gia đình, lẩn trốn và tự ghi hình hoặc chụp ảnh trong tình trạng bị trói, bịt miệng theo yêu cầu của chúng.
Nạn nhân thường bị đe dọa là bị truy nã, phạm tội bởi kẻ lừa đảo mạo danh (Ảnh minh họa)
Sau đó, kẻ gian sử dụng hình ảnh và video này để gửi cho gia đình, nhằm đe dọa và đòi tiền chuộc, hoặc tiếp tục khống chế chính nạn nhân, buộc họ chuyển tiền, cung cấp mã OTP hay thông tin tài khoản ngân hàng.
c, Bản chất của hành vi bắt cóc online
Không có hành vi bắt giữ thực tế, tuy nhiên vụ việc lại thể hiện dấu hiệu lừa đảo theo Điều 174 BLHS. Đối tượng còn sử dụng các thủ đoạn thao túng tâm lý, gây áp lực buộc nạn nhân giao nộp tài sản, thể hiện yếu tố cưỡng đoạt tài sản theo Điều 170 BLHS.
Hành vi phạm tội được thực hiện thông qua công nghệ, thông tin viễn thông và không gian mạng, từ đó cấu thành hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để chiếm đoạt tài sản theo Điều 290 BLHS.
Ngoài ra, trong một số tình huống, kẻ phạm tội còn xâm phạm quyền riêng tư, hình ảnh và danh dự của cá nhân. Những hành vi này có thể bị xử lý theo Điều 155 và Điều 156 BLHS, đồng thời vi phạm các quy định bảo vệ thông tin cá nhân theo Luật An ninh mạng 2018.
3. Yếu tố tâm lý trong bắt cóc online
Kẻ lừa đảo khai thác cảm xúc sợ hãi và bản năng bảo vệ người thân, khiến nạn nhân hoang mang và mất khả năng suy nghĩ tỉnh táo. Khi tâm lý bị đẩy vào trạng thái khẩn cấp, người bị hại dễ phản ứng theo cảm xúc hơn là lý trí.
Chúng liên tục dùng ngôn từ đe dọa, tạo áp lực thời gian như yêu cầu chuyển tiền ngay lập tức hoặc cảnh báo về nguy hiểm nếu không tuân theo. Mục tiêu là không cho nạn nhân đủ thời gian kiểm chứng thông tin hay bình tĩnh lại.
Khi tâm lý nạn nhân đã bị thao túng, họ dễ rơi vào trạng thái phục tùng, làm theo mọi chỉ dẫn. Thậm chí có trường hợp tự quay video theo yêu cầu của kẻ gian để tạo ra bằng chứng giả phục vụ cho việc đe dọa và tống tiền.
II. XỬ LÝ KHI NHẬN ĐƯỢC TIN “BẮT CÓC”
- Giữ bình tĩnh. Không cung cấp thông tin cá nhân, mã xác thực OTP cho họ hay bấm vào những đường link chưa rõ nguồn gốc. Không chuyển tiền ngay lập tức.
- Tìm cách liên hệ cho người “bị bắt cóc”. Có thể liên lạc thông qua người quen, bạn bè, người thân của người đấy hoặc gọi qua một số khác không phải số đang gọi đến (nếu có).
- Ghi âm/ghi lại cuộc gọi, chụp màn hình tin nhắn, lưu video, lưu mọi thông tin (bao gồm số gọi đến, giờ gọi,..).
- Kiểm tra nhanh tính xác thực của cuộc gọi.
- Yêu cầu họ nói to tên, địa điểm đang bị giữ; rồi gọi tới số khẩn cấp hoặc người quen gần đó (nếu có) để kiểm tra.
- Nếu có video, kiểm tra xem có dấu hiệu chỉnh sửa hay cắt ghép không.
- Yêu cầu được gặp mặt người “bị bắt cóc”, hỏi một số câu hỏi riêng tư mà chỉ người thân quen mới biết. Nếu họ tỏ ra lúng túng thì có khả năng cao đây là cuộc gọi lừa đảo.
- Báo cho cơ quan công an gần nhất (gọi 113 hoặc đến công an xã/phường, hoặc phòng chống tội phạm công nghệ cao PA05) càng sớm càng tốt.
- Liên hệ ngân hàng nếu đã lỡ chuyển tiền hoặc nghi ngờ có rủi ro để yêu cầu phong tỏa tài khoản, ngăn giao dịch chuyển tiền bất hợp pháp.
- Báo nhà mạng nếu nghi ngờ SIM-swap hoặc bị chiếm số.
- Khuyên người thân đổi mật khẩu tài khoản mạng xã hội, bật xác thực 2 lớp (2FA).
Tuyệt đối không làm theo chỉ dẫn của người gọi đến và lập tức báo cho công an nếu nghi ngờ có dấu hiệu lừa đảo (Ảnh minh họa)
📞 THÔNG TIN LIÊN HỆ CHÍNH THỨC
CÔNG TY LUẬT TNHH HIỀN PHÚC HÀ NỘI;
📍 Địa chỉ trụ sở: Thôn 2, xã Nam Phù, thành phố Hà Nội
📍 Địa chỉ giao dịch: P428 – VP3, Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hà Nội
📞 Hotline tư vấn pháp lý: 0962 282 418
✉ Email: hienphuchn@gmail.com;
🌐 Website: hienphuclaw.com;
Tiktok: https://www.tiktok.com/@luatsu.hien?
