Tư vấn pháp luật online thời đại 4.0: Cần thiết nhưng bị cản trở bởi tâm lý “miễn phí”
1. Tư vấn pháp luật online – Xu thế tất yếu trong thời đại số
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang diễn ra mạnh mẽ, mọi lĩnh vực đời sống – xã hội đều đang chuyển dịch sang môi trường số. Ngành luật cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Tư vấn pháp luật online đang dần trở thành một phương thức cung cấp dịch vụ pháp lý nhanh chóng, thuận tiện, giúp người dân dễ dàng tiếp cận với luật sư chỉ bằng một vài thao tác trên điện thoại hoặc máy tính.
Các hình thức phổ biến gồm:
- Tư vấn qua website, chatbot, email
- Hỏi – đáp pháp luật qua mạng xã hội
- Gọi video hoặc livestream giải đáp tình huống pháp lý
- Tham vấn qua nền tảng pháp lý số hoặc ứng dụng di động
Với ưu điểm tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại, không giới hạn vị trí địa lý, tư vấn pháp luật online đã và đang trở thành “cầu nối pháp lý” nhanh chóng giữa luật sư và người dân trong xã hội hiện đại.
2. Tâm lý “muốn miễn phí” – rào cản lớn cho sự phát triển bền vững
Tuy nhiên, điều nghịch lý đang diễn ra tại Việt Nam là: rất nhiều người dân có nhu cầu hỏi luật, nhưng lại không muốn trả phí. Họ coi việc hỏi luật sư qua Facebook, Zalo, email… là điều đương nhiên được “miễn phí”. Tư duy “xin tư vấn vài dòng thôi mà”, “trả tiền làm gì cho tốn kém” vẫn khá phổ biến, thậm chí nhiều người còn cho rằng luật sư “không tư vấn miễn phí là thiếu đạo đức nghề nghiệp”.
Vấn đề là: Không có ngành nghề nào có thể sống bằng sự miễn phí mãi mãi, kể cả luật sư.
Một luật sư hành nghề chân chính phải đầu tư hàng chục năm học hành, đào tạo, cập nhật pháp luật liên tục, chịu áp lực đạo đức nghề nghiệp cao. Nếu thời gian, chất xám và trách nhiệm đó luôn bị yêu cầu “cho không”, thì bản thân luật sư sẽ mất động lực, buộc phải chuyển hướng sang nghề khác có thu nhập ổn định hơn. Khi đó, người dân chính là đối tượng thiệt thòi nhất, vì:
- Không còn nguồn tư vấn pháp lý kịp thời
- Tự xử lý hợp đồng, giao dịch, khiếu nại mà không đủ hiểu biết pháp luật
- Dễ bị lừa, bị ép giá, mất quyền lợi, rơi vào tranh chấp, thậm chí vướng vòng lao lý
Tình trạng phổ biến là: chỉ tìm đến luật sư khi đã “mất bò”, khi hợp đồng đã ký sai, khi con đã bị bắt, khi đất đã bị lừa, khi đơn đã bị bác – và khi ấy, chi phí pháp lý đội lên gấp nhiều lần, thậm chí không còn cơ hội khắc phục.
3. Lối thoát: Thay đổi tư duy – coi tư vấn pháp lý là dịch vụ chuyên môn phải trả phí
Chúng ta đã quen trả tiền cho bác sĩ, kỹ sư, thợ điện, thợ sửa xe. Vậy tại sao lại không quen với việc trả tiền cho luật sư, người bảo vệ quyền lợi hợp pháp và tài sản của mình?
Ở các nước phát triển, người dân sẵn sàng trả phí để được luật sư tư vấn chỉ 15 phút qua Zoom, vì họ hiểu:
- Phòng ngừa rủi ro pháp lý rẻ hơn rất nhiều so với xử lý hậu quả
- Chỉ cần một điều khoản sai, có thể mất cả tài sản hoặc mất quyền nuôi con
- Luật sư giúp họ hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, đưa ra quyết định đúng đắn và an toàn hơn
Do đó, để tư vấn pháp luật online phát triển bền vững, cần:
- Truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò, giá trị và chi phí hợp lý của dịch vụ pháp lý
- Minh bạch hóa chi phí tư vấn online, có nhiều gói dịch vụ linh hoạt (trả theo giờ, theo lần, theo tháng…)
- Nhà nước hỗ trợ tư vấn miễn phí có điều kiện cho nhóm yếu thế, đồng thời khuyến khích dịch vụ pháp lý tư nhân phát triển độc lập và bền vững
4. Kết luận
Tư vấn pháp luật online không phải là “một cuộc gọi miễn phí”, mà là một loại hình dịch vụ chuyên nghiệp, có giá trị thực tế, giúp phòng ngừa rủi ro pháp lý cho người dân. Nếu chúng ta tiếp tục duy trì tư duy “xin tư vấn miễn phí”, thì không chỉ ngành luật bị tổn thương, mà chính người dân sẽ là bên gánh chịu hậu quả từ sự thiếu hiểu biết pháp luật của mình.
Đã đến lúc thay đổi thói quen: Hỏi luật – trả phí – an tâm.
